سایه‌آنلاین؛ «چای»، بعد از آب، محبوب‌ترین نوشیدنی در جهان است. به‌جهتِ بزرگداشت میراث فرهنگی، فواید سلامتی و اهمیت اقتصادی این نوشیدنی، «سازمان ملل متحد» ۲۱ می را به‌عنوان «روز جهانی چای» نام‌گذاری کرد. چای، نقشی مهم در بسیاری از جوامع ایفا می‌کند و مجموعه‌ای غنی و جذاب از طعم‌های معطر را از سراسر جهان ارائه می‌دهد. چای به‌دلیل خواص ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانیِ آن نیز ارزشمند است. درحالی‌که منشأ دقیق چای ناشناخته است، اعتقادبراین‌است‌که منشأ آن در شمال‌شرقی «هند»، شمال «میانمار» و جنوب‌غربی «چین» بوده. نیز شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد چای حدود ۵۰۰۰سال‌پیش در «چین» مصرف می‌شده و ازاین‌رو، باید آن‌را یکی از قدیمی‌ترین نوشیدنی‌های جهان نامید. گزارش ۲۱ می ۲۰۲۳ رسانه Al Jazeera درباره این نوشیدنی، بیشتر به ما می‌آموزد.
از «تی» تا «چای»
در سراسر جهان، تقریباً تمام کلماتی که به نامِ این نوشیدنی اشاره دارند، از ریشه کلمات Cha یا Te مشتق شده است. در بسیاری از مناطق جنوب آسیا، آسیای جنوب‌شرقی، آسیای مرکزی، خاورمیانه و اروپای شرقی، کلمه «چای» از «چا» مشتق شده است؛ در ماندارین: Chá، عربی: Shāy، ترکی: Çay و هندی: Chāi. در اروپای غربی، بسیاری کشورها از مشتقات Te استفاده می‌کنند؛ مثلاً Tes، در نتیجه مسیرهای تجاری در شرق، به زبان انگلیسی وارد شد. این کلمه از «چین» گرفته شده است؛ جایی‌که در گویش هوکین Te تلفظ می‌شود. در انگلیسی: Tea، در فرانسه: Thé، در اسپانیایی: Té و در آلمانی: Tee.
تولیدکنندگان برتر چای در جهان
گیاه چای معمولاً در آب‌وهوای گرمسیری و نیمه‌گرمسیری رشد می‌کند که در فرایند کشت و فرآوری آن، معیشت میلیون‌هانفر تأمین می‌شود. طبق آخرین داده‌های «سازمان خواربار و کشاورزی» (FAO)؛ بیش از ۶٫۵میلیون‌تن چای در سال ۲۰۲۱ در سراسر جهان تولید شد. خاور دور، مسئول تولید ۸۰درصد (۵٫۳تن) از کل چای جهان بود. «چین» که نزدیک به نیمی از چای جهان (۴۷درصد) را تولید می‌کند، در سال ۲۰۲۱، حدود سه‌میلیاردتن از این‌محصول را تولید کرد. «هند»، دومین تولیدکننده چای است که ۲۰درصد (۱٫۳۵میلیون‌تن) چای جهان را به‌خود اختصاص داده و پس‌ازآن «کنیا»، با بیش از هشت‌درصد تولید جهانی قرار می‌گیرد. «سریلانکا»، «ترکیه»، «ویتنام»، «اندونزی»، «بنگلادش» و «آرژانتین» نیز جزو کشورهای برتر تولیدکننده چای در سراسر جهان هستند.
میزان مصرف روزانه چای در جهان
نوشیدن چای در میان بسیاری جوامع رایج است؛ ازجمله «چین»؛ جایی‌که بیش از ۲٫۷میلیون‌تن چای در سال ۲۰۲۱ مصرف شد. پس‌ازآن، «هند» (۱٫۱میلیون‌تن) و «ترکیه» (۰٫۳میلیون‌تن) قرار گرفته‌اند. «پاکستان»، «روسیه»، «ایالات‌متحده»، «مصر»، «ژاپن»، «بنگلادش» و «اندونزی» نیز تکمیل‌کننده پازل فهرست ۱۰ مصرف‌کننده چای در سال ۲۰۲۱ بوده‌اند.
فرهنگ دم‌کردن چای
نوشیدن چای ازنظر فرهنگی در سراسر جهان اهمیت دارد؛ از نشانه‌ای به‌عنوان مهمان‌نوازی گرفته تا روش‌های خاص که چای‌های مختلف درست می‌شوند. درادامه، چند شیوه طرز تهیه چای‌های معروف از سراسر جهان آورده شده است.
– چای ماسالا
یک چای ادویه‌دار محبوب که در سراسر آسیای جنوبی رایج است. چایِ شیری به‌‌واسطه طعم غنی و معطرش معروف است. «هند» را با «چای‌والا»هایش که در خیابان‌ها صف کشیده‌اند، می‌شناسند؛ اشخاصی که در خیابان‌ها یا مغازه‌های کوچک کنار جاده‌ای چای تهیه می‌کنند، می‌فروشند یا سرو می‌کنند و بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ شبه‌قاره هستند. در کتری، زنجبیل، میخک، هل، دارچین و فلفل سیاه را با مقداری آب، مخلوط کنید و به‌جوش بیاورید. برگ‌های چای را افزوده و مقداری دیگر بجوشانید. سپس، شیر و شکر را اضافه کنید و دوباره چای را به‌جوش بیاورید. کتری را از روی حرارت بردارید و چای را قبل از سرو در فنجان‌ها، صاف کنید.
– چای ترکی
این چای، در «چایدانلیک» (قوری دوطبقه یا همان قوری و کتریِ خودمان) تهیه می‌شود. ظرفِ بالایی برای چای سیاه؛ و ظرفِ پایینی برای آبجوش است. بیشتر چای «ترکیه» به‌دلیل آب‌وهوای معتدل در شمال‌شرقی منطقه دریای سیاه در استان «ریزه» تولید می‌شود. دو فنجان آب در کتری بریزید و صبر کنید تا جوش بیاید. کمی برگ چای در قوری بریزید و مقداری آبجوش بیفزایید. بگذارید ۱۰ تا ۱۵دقیقه دم بکشد و سپس، سرو کنید.
– چای انگلیسی
بریتانیایی‌ها به نوشیدن چایِ زیاد، معروف‌اند و یک بحث ملی و همیشگی دارند که چه‌کسی بهترین چای را تولید می‌کند: Yorkshire Tea یا PG Tips؟ طبق آمار YouGov؛ بیش از ۶۰درصد از بریتانیایی‌ها حداقل یک‌بار در روز چای می‌نوشند. آب را جوش بیاورید. کیسه حاوی برگ چای را در فنجان بگذارید. آب جوش را اضافه کرده و بگذارید سه تا پنج‌دقیقه دم بکشد. تی‌بگ را خارج کرده و کمی شیر و شکر به آن اضافه و سرو کنید.
– چای ماچا
«ماچا» یک پودر چای سبز سنتی ژاپنی‌ست که از آسیاب‌کردن برگ‌های کامل چای تهیه می‌شود. اگرچه «ماچا» به‌عنوان یک چای ژاپنی شناخته می‌شود؛ اما از چین به ژاپن آورده شده. این چای، سرشار از «کاتچین» است؛ یک ترکیب آنتی‌اکسیدانی که فواید سلامتی بسیاری دارد. پودر «ماچا» را از صافی بگذرانید و در فنجان بریزید. کمی آب جوش اضافه کرده و بااستفادهاز چوب بامبو، این محلول را به عقب و جلو هم بزنید. مقداری دیگر آب جوش بیفزایید و آن‌قدر هم بزنید تا کف‌آلود شود. بعد، میل کنید.
– چای نعناع مراکشی
به آن «چای نعناع مغربی» نیز می‌گویند و در سراسر خاورمیانه و شمال آفریقا رایج است. نوشیدنیِ داغی که در لیوان‌های کوچک و تزئینی سرو می‌شود و نمادی از مهمان‌نوازی‌ست. برگ‌های چای را در یک قوری که تازه آبکشی‌شده، ریخته و بعد، آب جوش را رویش بریزید. چند برگ نعناع اضافه کنید. بقیه آبجوش را افزوده و بگذارید سه تا پنج‌دقیقه دم بکشد. آن‌را با کمی شکر شیرین کنید و بنوشید.
– چای ماته
«ماته» چای گیاهی سنتی آمریکای جنوبی که بااستفادهاز یک «بومبیلا» (نوعی نِی فلزی) و از درون کاسه مخصوصِ نوشیدن یا کدوی خالی‌شده می‌نوشند. دوسوم کاسه یا کدوی توخالی را با «ماته» پُر کنید. نی را داخل آن فرو کنید. کمی آب سرد به «ماته» بیفزایید و بگذرید آب‌ها جذبِ این ماده شود. بعد، آبی که به دمای ۷۰ تا ۸۰درجه‌سانتی‌گراد رسیده را کم‌کم اضافه کنید. جرعه‌جرعه مخلوطِ حاصل را ازطریق نِی بنوشید.
مصطفی رفعت
