سایه‌آنلاین؛ از وقتی شرکت Open AI، با عرضه Chat GPT در روزهای پایانیِ سال ۲۰۲۲، صحنه فناوری را منفجر کرد، تفاسیری که «هوش مصنوعی» و خاصه «هوش مصنوعی مولد» را پدیده تغییردهنده بازی لقب داده‌اند، کم نبوده است. به‌شکلی ویژه، صنعت رسانه‌های خبری با برخی چالش‌های عمیق و پیچیده درمورداینکه Gen AI (نوعی هوش مصنوعی که می‌تواند داده‌هایی متنوع مانند تصاویر، ویدئوها، صدا، متن و مدل‌ِ سه‌بعدی ایجاد کند) تواناییِ ایجاد اختلال در امنیتِ شغلیِ روزنامه‌نگاران را دارد، مواجه بوده‌اند. اگرچه احتمالی خفیف وجود دارد که هوش مصنوعی، تهدیدی برای مشاغل حوزه ژورنالیسم باشد؛ اما همان‌طورکه فعالان صنوف مختلف ممکن است از حضور و قدرت‌گرفتن AI در حوزه خود، ابراز نگرانی کنند، متصدیان رسانه‌های خبری نیز با ابهاماتی مواجه‌اند؛ ازقبیلِ دقت اطلاعات، سرقت ادبی، حریمِ خصوصی داده‌ها و … . «انجمن جهانی روزنامه‌ها و ناشران اخبار» (WAN-IFRA)؛ نهاد غیردولتیِ فعال در «آلمان» که از ۷۶ انجمن روزنامه‌های ملی، ۱۲ خبرگزاری، ۱۰ سازمان مطبوعاتی منطقه‌ای و بسیاری از مدیران روزنامه‌ها در ۱۰۰ کشور تشکیل شده است و از زمانِ تأسیس در سال ۱۹۴۸، بیش از ۱۸۰۰۰ نشریه را در سراسر جهان نمایندگی کرده است؛ برای دریافتِ نمایی کلی از وضعیت موجود در‌این‌صنعت، در اواخر آوریل و اوایل میِ ۲۰۲۳، به بررسیِ نگاه فعالان این‌حوزه در گستره بین‌المللی پرداخت و ۱۰۱ شرکت‌کننده حرفه‌ای در سراسر جهان را دراین‌پژوهش شریک کرد. خلاصه نتایج اقدام، به‌تاریخِ ۲۵ میِ ۲۰۲۳ در سایت این‌مجموعه منتشر شده؛ که اهمِ یافته‌های آن‌را مرور می‌کنیم.
استفاده نیمی از اتاق‌های خبر از Gen AI
ازآنجاییکه بیشتر ابزارهای «هوش مصنوعی مولد» به‌تازگی و حداکثر طیِ چندماه‌گذشته دردسترس عموم قرار گرفته‌اند، بسیارقابل‌توجه است که تقریباً نیمی (۴۹درصد) از پاسخ‌دهندگان دراین‌سنجش گفته‌اند که اتاق‌های خبریِ آن‌ها از ابزارهایی مانند Chat GPT استفاده می‌کنند. ازسویی، ازآنجاییکه این فناوری هنوز به‌سرعت و به‌روش‌های احتمالاً غیرقابل‌پیش‌بینی درحال‌تکامل است، قابل‌درک است که بسیاری از اتاق‌های خبر نسبت‌به‌آن محتاط هستند. این ممکن است درمورد پاسخ‌دهندگانی باشد که شرکت‌هایشان این ابزارها را (هنوز) به‌کار نگرفته‌اند. به‌طورکلی، نگرش درمورد «هوش مصنوعی مولد» در صنعت «بسیار مثبت» است: ۷۰درصد از شرکت‌کنندگانِ در نظرسنجی گفتند که انتظار دارند ابزارهای «هوش مصنوعی مولد» برای روزنامه‌نگاران و اتاق‌های خبریِ آن‌ها مفید باشد و تنها دودرصد گفته‌اند در کوتاه‌مدت، فایده‌ای در آن نمی‌بینند. ۱۰درصدِ دیگر، مطمئن نیستند و ۱۸درصد فکر می‌کنند که این فناوری به توسعه بیشتری نیاز دارد تا واقعاً مفید باشد.
خلاصه‌سازیِ محتوا؛ رایج‌ترین مورداستفاده
اگرچه واکنش‌های هشداردهنده‌ای نسبت به Chat GPT وجود داشته است که می‌پرسیدند «آیا این فناوری می‌تواند جایگزین روزنامه‌نگاران شود؟» درواقع، تعداد اتاق‌های خبری که از Gen AI برای خلقِ مقالات استفاده می‌کنند، «نسبتاً کم» است. پاسخ‌دهندگان دراین‌نظرسنجی گفته‌اند: مورداستفاده اولیه، قابلیتِ ابزار به‌جهتِ فشرده‌سازیِ اطلاعات است؛ مثلاً برای تلخیص‌ها و درجِ نکات مهم. سایر وظایف کلیدی که روزنامه‌نگاران به این فناوری سپرده‌اند، عبارت‌اند از تحقیق، جستجوی ساده، تصحیح متن و بهبود گردش کار. بی‌شک در آینده نه‌چندان‌دور، موارد استفاده متداول از آن، تکامل خواهند یافت؛ زیرا اتاق‌های خبرِ بیشتر و بیشتری به‌دنبال راه‌هایی برای استفاده گسترده‌تر از فناوری و ادغام بیشتر آن در عملیاتشان هستند. پاسخ‌دهندگان دراین‌نظرسنجی نیز شخصی‌سازی، ترجمه و سطح بالاتری از بهبود گردش کار/کارایی را به‌عنوان نمونه‌های خاص یا حوزه‌هایی که انتظار دارند Gen AI در آینده در آن‌ها مفیدتر ظاهر شود، برجسته کرده‌اند.
تعداد اندکِ دستورالعمل‌های استفاده
وقتی صحبت از نحوه کنترل استفاده از ابزارهای Gen AI در اتاق‌های خبر است، شیوه‌های مختلف و گسترده‌ای وجود دارد. درحال‌حاضر، اکثر ناشران، رویکردی آرام دارند: تقریباً نیمی از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی (۴۹درصد) گفته‌اند که روزنامه‌نگارانِ آن‌ها «آزادیِ استفاده» از این فناوری را دارند. ۲۹درصدِ دیگر گفته‌اند از Gen AI استفاده نمی‌کنند. تنها یک‌پنجم از پاسخ‌دهندگان (۲۰درصد) این‌نکته را طرح کرده‌اند که شیوه‌نامه‌‌های مدیریت زمان و نحوه استفاده از Gen AI دارند؛ درحالی‌که سه‌درصد گفته‌اند استفاده از این فناوری در رسانه آن‌ها «مجاز» نیست. ازآنجاییکه اتاق‌های خبر، درگیرِ پرسش‌های پیچیده‌ای مرتبط با Gen AI هستند، فرضِ «بی‌خطربودنِ» کاملِ آن، فعلاً محال است و احتمالاً ناشرانِ بیشتری، «سیاست‌های ویژه» را درمورد نحوه استفاده از این فناوری وضع کنند (یا شاید استفاده از آن‌را به‌طورکامل ممنوع کنند).
نگرانی‌هایی از جنسِ «بی‌دقتی» و «سرقت ادبی»
باتوجه‌به‌اینکه مواردی دیده شده که یک خبرگزاری، محتوایی را منتشر می‌کند که به‌کمک ابزار هوش مصنوعی خلق؛ و «درستی» یا «نادرستیِ» آن، بعداً محرز شده، شاید تعجب‌آور نباشد که «اطلاعات غیردقیق» و «کیفیت نازلِ» محتوا نیز به‌عنوانِ یکی از نگرانی‌های رسانه‌ها و ناشران درمورد محصولِ تولیدی توسط هوش مصنوعی، مطرح شود. ۸۵درصد از پاسخ‌دهندگان دراین‌نظرسنجی، این‌موضوع را به‌عنوان یک مسئله خاص درارتباط‌با Gen AI برجسته کرده‌اند. نگرانی دیگری که در ذهن ناشران وجود دارد، مسائل مربوط به‌سرقت ادبی/نقض حق چاپ؛ و به‌دنبال‌آن، حفاظت از داده‌ها و مسائل مربوط به حریم خصوصی‌ست. گویا فقدان دستورالعمل‌های واضح، این عدم‌قطعیت‌ها را تشدید می‌کند و توسعه سیاست‌های هوش مصنوعی باید در کنار آموزش کارکنان و ارتباطات آزاد درمورد استفاده مسئولانه از ابزارهای Gen AI، به کاهش این‌دست مسائل کمک کند.
مصطفی رفعت
