سایه‌آنلاین؛ دولت «جو بایدن» تأیید کرده است که با ارائه تسلیحات موردِ‌مخالفت گروه‌های حقوق بشر به اوکراین، موافقت کرده. در‌پیِ درخواست‌های گروه‌های حقوق بشر از «کییف» و «مسکو» برای توقف استفاده از این سلاح‌هایِ بحث‌برانگیز، «ایالات‌متحده» تأیید کرد که مهمات خوشه‌ای را دراختیار «اوکراین» قرار خواهد داد! گزارش ۷ جولای ۲۰۲۳ نشریه The Guardian به واقعیاتی دراین‌باره اشاره دارد.
بمب خوشه‌ای چیست؟
بمب خوشه‌ای، اسلحه‌ا‌ی‌ست که در هوا متلاشی می‌شود و چندین مهمات یا بمب‌های انفجاری را در یک منطقه وسیع، آزاد می‌کند. طبق گفته «کمیته بین‌المللی صلیب سرخ» (ICRC)؛ می‌توان آن‌ها را با «هواپیما، توپخانه و موشک» پرتاب کرد.
چقدر خطرناک هستند؟
این بمب‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که هنگام برخورد با زمین، منفجر شوند و هرکسی را در منطقه اصابت به‌احتمال‌زیاد بکشد یا شدیداً مجروح کند. البته فراتر از خسارات اولیه ناشی از هنگام برخورد، بسیاری از بمب‌ها فوراً منفجر نمی‌شوند. طبق اعلام «کمیته بین‌المللی صلیب سرخ»؛ تا ۴۰درصد از بمب‌ها در برخی درگیری‌های اخیر، منفجر نشده‌اند و درنتیجه، همچون مین‌های زمینی، مدت‌ها پس از استفاده، برای غیرنظامیان، ایجادِ خطر می‌کنند. مهمات منفجرنشده از بمب‌های خوشه‌ای می‌تواند سال‌ها یا حتی دهه‌ها پس از شلیک مهمات، باعث مرگ و معلولیت افراد شود. گروه‌های حقوق بشر می‌گویند: استفاده از بمب‌های خوشه‌ای در مناطق پرجمعیت، نقض قوانین بشردوستانه بین‌المللی بود و باعث تخریب بی‌رویه می‌شود. طبق گزارش «رویترز»؛ ۶۰درصد از تلفات بمب‌های خوشه‌ای را افرادی تشکیل می‌دهند که حین انجام فعالیت‌های روزمره مجروح شده‌اند. یک‌سوم از مجموع تلفات ثبت‌شده مهمات خوشه‌ای، «کودکان» هستند. بیش از ۱۲۰ کشور، کنوانسیون مربوط به مهمات خوشه‌ای را امضا کردهاند که استفاده، تولید، انتقال و ذخیره‌سازی این سلاح‌ها را «ممنوع» می‌کند. «روسیه»، «اوکراین» و «ایالات‌متحده» همگی از امضای این معاهده خودداری کردهاند. به‌گفته ائتلاف مهمات خوشه‌ای؛ از زمان تصویب این کنوانسیون در سال ۲۰۰۸، حدود ۹۹درصد از ذخایر جهانی نابود شده است.
کجا استفاده شده‌اند؟
به‌گزارش «رویترز»؛ این سلاح‌ها برای اولین‌بار در جنگ جهانی دوم مورداستفاده قرار گرفتند و حداقل ۱۵ دولت وقت در سال‌های پس‌ازآن، از آن‌ها استفاده کردند؛ ازجمله دولت‌های «اریتره»، «اتیوپی»، «فرانسه»، «اسرائیل»، «مراکش»، «هلند»، «بریتانیا»، «روسیه» و «ایالات‌متحده». تخمین زده‌اند که «آمریکا» بین سال‌های ۱۹۶۴ تا ۱۹۷۳ از حدود ۲۶۰میلیون مهمات خوشه‌ای در «لائوس» استفاده کرد. به‌گفته «رویترز»؛ تاکنون کمتر از ۴۰۰هزار (۴۷درصد) بمبِ عمل‌نکرده ازاین‌دست، پاک‌سازی شده و حداقل ۱۱۰۰۰نفر به‌وسیله آن‌ها کشته شده‌اند. تحقیقات «گاردین» نشان داده که سربازان روس، از مهمات خوشه‌ای در بعضی از مناطق «اوکراین» استفاده کردهاند و به‌گفته «دیده‌بان حقوق بشر»؛ «اوکراین» نیز از آن‌ها درتلاش برای بازپس‌گیری سرزمین‌های تحت‌اشغال «روسیه» استفاده کرده.
چرا اوکراین آن‌ها را می‌خواهد؟
«کییف» برای دریافت بمب‌های خوشه‌ای، بسیار فشار می‌آورد و استدلالش این‌بوده‌که این سلاح‌ها به نیروهایش برای هدف‌قراردادن مواضع مستقر «روسیه» و غلبه بر نقطه‌ضعف خود در نیروی انسانی و توپخانه ضروری‌ست و به ضدِحمله‌اش کمک می‌کند. تا‌این‌اواخر، «واشنگتن» در برابر درخواست‌های «کییف» مقاومت و به نگرانی‌ها در‌مورد استفاده از این سلاح‌ها اشاره می‌کرد و می‌گفت که آن‌ها «ضروری» نیستند؛ بااین‌حال مقامات آمریکایی اخیراً تغییر‌عقیده داده‌اند و یک مقام ارشد «پنتاگون»، ماه گذشته اعتراف کرد که به‌‌نظر ارتش «ایالات‌متحده»؛ استفاده از مهمات خوشه‌ای «به‌ویژه» در برابر مواضع حفرشده «روسیه» مفید است! اما گروه‌های حقوق بشر، از «روسیه» و «اوکراین» خواسته‌اند استفاده از بمب‌های خوشه‌ای را متوقف کنند و از «آمریکا» درخواست کردهاند مهمات این‌چنینی را به «کییف» تحویل ندهد. «مری وارهام» (سرپرست تسلیحات دیده‌بان حقوق بشر) می‌گوید: «مهمات خوشه‌ای که توسط روسیه و اوکراین استفاده می‌شود، اکنون غیرنظامیان را می‌کشد و این‌کار برای سال‌های طولانی ادامه خواهد داشت. هردوطرف باید فوراً استفاده از آن‌ها را متوقف کنند و سعی نکنند که مقدار بیشتری از این سلاح‌ها را به‌دست بیاورند». مقامات «ایالات‌متحده» اما ادعا کردهاند که هرگونه مهمات ارائه‌شده به «اوکراین» دارای نرخ DUD کاهش‌یافته است؛ به‌این‌معناکه گلوله‌های منفجرنشده بسیارکمتری وجود خواهد داشت که بعداً می‌تواند منجربه‌مرگ غیرعمد غیرنظامیان شود!
مصطفی رفعت
