سایه‌آنلاین؛ رسانه‌های متنوع؛ از کتاب و نشریه گرفته تا راد و تلویزیون و …، اغلب «دزدیِ دریایی» را به‌عنوان یادگاری از گذشته و عامل مزاحم و اختلالی از دل تاریخی دور به‌تصویر می‌کشند. اگرچه ممکن است این ادعا درست باشد که دزدی دریایی در‌آن‌مقیاس که در قاره آمریکا طیِ قرن‌های ۱۷ و ۱۶ رخ داد، مدت‌هاست از بین رفته؛ اما اقدامِ «دزدی در دریاهای آزاد» هنوز به‌پایان نرسیده است. گزارش ۱۰ اوت ۲۰۲۳ مرجع اطلاعاتیِ World Atlas آورده است: دنیایی که ما امروز در آن زندگی می‌کنیم، سالانه شاهد و میزبان هزاران‌مورد دزدی دریایی‌ست. بسیاری از مناطق در سراسر جهان، به‌طرق‌مختلف با این مشکل مواجه‌اند و این تهدید، همچنان پابرجاست. شاید در جغرافیایِ سکونت شما به‌این‌زودی و به‌این‌راحتی، کشتی دزدان دریایی دیده نشود؛ اما نقاطی از جهان وجود دارد که حضور این سارقان را به‌عنوان معضلی خطرناک، مخابره می‌کنند.
«تنگه مالاکا»؛ آبراهی‌ست واقع در «دریای چین جنوبی» که «اقیانوس هند» را به «اقیانوس آرام» متصل می‌کند و مهم‌ترازهمه؛ به‌عنوان بزرگراه تجارت و واردات حیاتیِ خارجی مانند نفت و گازِ طبیعی، برای قاره آسیا عمل می‌کند. سالانه بیش از ۱۲۰هزار کشتی، از این تنگه عبور می‌کنند. سطح بالای ترافیک آن، چشم کسانی را به‌خود جلب کرده که ازطریق سرقتِ هرآنچه ممکن است در شناورهایِ بزرگ و کوچکی که در آن تردد می‌کنند، وجود داشته باشد؛ یا با گروگان‌گیریِ محوله‌ها و شناورها، به‌سرعت «ثروتمند» شوند. از سال ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۳، نزدیک به ۴۱درصد از حملات دزدان دریاییِ جهان، در اینجا رخ داده است؛ که همگی با درجات مختلفی از موفقیت همراه بودند.
اگر بخواهیم بخشی از کره زمین را نام ببریم که به‌خاطرِ دزدی‌های دریاییِ گسترده‌اش معروف باشد، قطعاً «سومالی» انتخاب اول است! دزدی دریاییِ سومالیایی، با نمونه‌هایی همچون تسخیر کشتی باریِ آمریکایی به‌نامِ «مرسک آلاباما» در سال ۲۰۰۹ معروف شد و در اواسط تا اواخر دهه ۱۹۹۰ شروع به اوج‌گیری کرد. بیشترِ دزدان دریایی، به‌امید دستگیری خدمه و باج‌گیری، به کشتی‌های بین‌المللی حمله می‌کنند. غیرمعمول نیست که ارقام باج‌های درخواستی، به‌‌میزانی باورنکردنی، زیاد باشد. این باج‌های ظالمانه اغلب منجر به حبس‌های طولانی‌مدت بسیاری نیز شده است؛ مثلاً یک روزنامه‌نگار آمریکایی حین انجام مذاکره برای آزادی‌اش، تقریباً ۱۰۰۰روز اسیر بود! امروزه موضوع دزدی دریایی، به‌لطف تدابیر امنیتیِ شدیدترِ به‌کارگرفته‌شده توسط شرکت‌های کشتیرانی بزرگ و نیز حضور نظامیِ قابل‌توجه‌تر نیرو‌های دریایی ائتلافی یا ملی، از بین رفته است.
اگرچه ممکن است «تنگه مالاکا» خطرناک‌ترین قسمت «دریای چین جنوبی» باشد، بقیه منطقه نیز با دزدی دریایی، ناآشنا نیست. دزدهای آنجا (معمولاً متشکل از مالزیایی‌ها و اندونزیایی‌ها) که به‌عنوان خشن‌ترین و خطرناک‌ترین در جهان شناخته می‌شوند، تمایل دارند کشتی‌های غیرنظامی کوچک‌تری را شکار کنند که از همان سطح امنیتی یا حفاظتی کانتینرهای بزرگ کشتی‌های چندملیتی برخوردار هستند. محاصره و تسخیرِ شناور‌های کوچک، آسان‌تر نیز است. «دریای چین جنوبی» شاهد افزایش ۱۹درصدی فعالیت دزدان دریایی در سال ۲۰۲۰ بود که بسیاری از کشورهای اطراف را نگران کرده. هر ملتی درآن‌منطقه که خود را درمواجهه‌با تهدیدها می‌بیند، تلاش خستگی‌ناپذیری برای مقابله با این تهدید فزاینده و نگران‌کننده دارد.
دزدی دریایی در آب‌های غرب آفریقا، قرن‌هاست که همیشه به یک‌شکل وجود داشته؛ بااین‌حال، طیِ سال‌های اخیر، روندی نگران‌کننده را شاهد بوده‌ایم که نشان داده گروه‌های دزدان، از هدف‌قراردادنِ خطوط کشتیرانیِ ارزشمند دور شده و به‌جای‌آن، به روستاهای کوچک ساحلی حمله می‌کنند. تعداد حملات دزدان دریایی که در سال ۲۰۲۱ بر روی آب روی داد، به‌لطف تلاش‌های امنیتیِ افزایش‌یافته توسط دولت «نیجریه»، به شش‌مورد کاهش یافت؛ بااین‌حال، این عدم‌فعالیت ممکن است گمراه‌کننده باشد؛ زیرا حملات به روستاها افزایش یافته است. اکثر این دهکده‌های ماهیگیری، فقیر بوده و اشیاء قیمتی کمی در آنجاها یافت می‌شود. اکثر حملات، به‌امید گروگان‌‌گیری و درخواست باج از خانواده‌ها به‌ازای آزادکردن گروگان‌ها انجام می‌شود. اگرچه عایدیِ این‌‌کار، قابل‌مقایسه با حتی یک‌بار حمله به کشتی‌های باری نبوده و نیست؛ اما خانواده‌ها «اهدافی آسان» و معمولاً بی‌دفاع هستند.
یکی‌دیگر از نمونه‌های غرب آفریقا، دزدی دریایی در سواحل «بنین» است. دزدی‌ها در آنجا طیِ سال ۲۰۱۸ به بالاترین حدش رسید و با مورد شگفت‌انگیز حمله به کشتیِ نروژیِ MV Bonita، جهانی شد. این کشتی، محموله‌ای ارزشمندِ شاملِ گچ، کبالت و … را حمل می‌کرد؛ بااین‌حال، این مواد معدنی نبود که دزدان به‌دنبالش بودند؛ بلکه خدمه بودند! آن‌ها نه‌نفرشان را اسیر کردند. ازآنجا‌که شرق آفریقا از اواسط دهه ۲۰۱۰ آرام شده، به‌نظر می‌رسد که غرب آفریقا به‌واسطه دزدان دریایی، احتمالاً یکی از خطرناک‌ترین مسیرهای کشتیرانیِ جهان باقی بمانَد. دولت «بنین» تلاش‌هایی شایان برای جلوگیری از اقدامات دزدی دریاییِ بیشتر انجام داده است؛ اما این تهدید همچنان نسبتاً زیاد است. تنها، زمان نشان خواهد داد که جوامع مختلف سواحل غرب آفریقا چگونه با این بلا برخورد می‌کنند. به‌احتمال‌زیاد برای مقابله با این مشکل؛ و یک‌باربرای‌همیشه برخورد قاطعانه با آن، نیاز به همکاری همه کشورهای منطقه دارد.
وقوع نمونه‌های متعدد دراین‌سال‌ها نشان داده که «دزدی دریایی» نمرده است! سرقت محموله‌های ارزشمند و ربوده‌شدن ملوانان، همچنان چالشی بزرگ در بسیاری از آبراه‌های پُرمسافر جهان است. بعید به‌نظر می‌رسد که البته این‌مناطق برای همیشه با دزدان دریایی درگیر بمانند؛ اما اگر تاریخ چیزی به ما آموخته باشد، این‌است‌که خلاص‌شدن از شَرِ چنین مشکلی، ساده نیست. با تشدید امنیت و افزایش حضور نظامی و پلیس دریایی، این امید هست که اوضاع، تحت‌کنترل باشد؛ اما بعضی‌ازموارد تنها به‌حرف آسان است!
مصطفی رفعت
