سایه‌‌آنلاین؛ در روز ۲۶ ژوئیه، اعضای گارد ریاست‌جمهوری «نیجر»، رئیس‌جمهوری «محمد بازوم» را طیِ یک کودتا برکنار کردند؛ که پنجمین «کودتای موفق» در نُه تلاش در غرب آفریقا، از سال ۲۰۲۰ بود. این‌امر باعث شده که «جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا» (ECOWAS) تحریم‌هایی را اِعمال؛ و یک اولتیماتوم یک‌هفته‌ای به دولت نظامیِ موقت صادر کند تا «بازوم» را مجدداً سَرِ کار آورده یا با استفاده احتمالی از «زور» مواجه شود. اگر این‌روند ادامه پیدا کند، اولین‌بار نخواهد بود که بلوک منطقه‌ایِ ۱۵عضوی، در بحران‌های مربوط به کشورهای عضو، «مداخله» می‌کند. گروه نظارتیِ نهاد یادشده، شاخه و بازوی نظامیِ «اِکُواس» بوده و در سال ۱۹۹۰، برای مداخله منظم در درگیری‌های داخل منطقه تشکیل شد. درادامه، فهرستی از مداخلاتِ آن در بحران‌های قاره آفریقا به‌روایتِ گزارش Al Jazeera به‌تاریخِ اول اوت ۲۰۲۳ آمده است.
۱۹۹۰: لیبریا
در سال ۱۹۸۹، «چارلز تیلور» یک گروه شبه‌نظامی را علیه دولت «لیبریا» رهبری کرد که منجر به وقوع جنگ داخلی در آنجا شد. درنتیجه، بلوک منطقه‌ای، یک حرکت بی‌سابقه برای مداخله در سال ۱۹۹۰ انجام داد. گروه اولیه ۳۰۰۰نفریِ ECOMOG به‌عنوان نیروهای مسلح چندجانبه با حضور نیروهایی از «نیجریه»، «گامبیا»، «غنا»، «گینه» و «سیرالئون» بانضمامِ سربازان اضافی که ازسویِ «مالی» آن‌ها وارد عمل شده و آن‌ها را تقویت می‌کردند، تشکیل شد. این مأموریت به‌دلیل ردپایی از رفتارهای ناقض حقوق بشر که توسط پرسنل آن (به‌ویژه علیه زنان) به‌جا ماند، بحث‌برانگیز بود؛ اما صلح را تضمین کرد. این نیروها تا سال ۱۹۹۶ که جنگ به‌پایان رسید، در کشور موردنظر حضور داشتند.
۱۹۹۷: سیرالئون
ایستگاه بعدیِ ECOMOG پایتخت «سیرالئون» (فری‌تاون) در سال ۱۹۹۷ بود؛ پس از سرنگونیِ دولت غیرنظامیِ «احمد تِجان کابا» که توسط «سرگرد جانی پل کروما» طیِ یک کودتای نظامی انجام شد. این نیرو، تحت فرماندهیِ نیروهای «نیجریه»، بخشی از پرسنلش را از «مونروویا» (پایتخت لیبریا) برای بازپس‌گیری «فری‌تاون» از گروه شورشی «جبهه متحد انقلابی» (RUF) منتقل کرد. در فوریه ۱۹۹۸، ECOMOG حمله‌ای را آغاز کرد که منجر به سقوط رژیم نظامی شد و «کابا» را دوباره به‌عنوان رهبر کشور، به مسند قدرت بازگرداند.
۱۹۹۰: گینه-بیسائو
اقدامِ بعدی برای ECOMOG، یک مأموریت آتش‌بس در «گینه-بیسائو» پس از وقوع خصومت‌ها به‌دنبال کودتای سال ۱۹۹۸ بود. درگیری بین نیروهای دولتی با حمایت «سنگال» و «گینه»، علیه رهبران کودتا که کنترل نیروهای مسلح را در‌اختیار داشتند، انجام شد. خصومت‌ها پس از امضای توافقنامه صلح در نوامبر ۱۹۹۸ براساس شرایط یک حکومت وحدت ملی و انتخابات جدید در سال ۱۹۹۹ حل‌وفصل شد؛ اما وقوع جدید درگیری در می ۱۹۹۹، این توافق را به‌باد داد. مجدد در ماه نوامبر، یک توافقنامه صلح در «آبوجا» (پایتخت نیجریه) امضا شد که تاحدی بیانگر خروج نیروهای «سنگال» و «گینه»؛ و استقرار نیروهای ECOMOG برای تضمین صلح بود.
۲۰۰۳: ساحل‌عاج
پس‌از‌آنکه نیروهای مسلح «عاج» و شورشیان در ۲۰۰۳، به توافق آتش‌بس دست یافتند، ECOWAS نیروهایی را به‌عنوان مکمل نیروهای حافظ صلح «سازمان ملل متحد» و نیروهای فرانسویِ تحت‌عنوان ECOMICI مستقر کرد.
۲۰۰۳: لیبریا
دومین جنگ داخلیِ «لیبریا» نیز نیاز به بازگشت نیروهای منطقه‌ای داشت. اولین جنگ داخلی، «چارلز تیلور» را به‌قدرت رساند؛ اما جنگ داخلی دوم (بین ۱۹۹۹ و ۲۰۰۳) منجر به خروج او شد! ECOWAS این‌بار نیروهایش را در قالب اقدام ECOWAS Mission و با بهره‌بردن از ۳۵۰۰ سرباز، در «لیبریا» مستقر کرد؛ که بیشترینشان نیز از «نیجریه» بودند. آن‌ها به‌عنوان یک نیروی مداخله‌گر، عمل کرده و طرف‌های متخاصم را از هم جدا نگه داشتند تا روند اجرای «مأموریت سازمان ملل در لیبریا» (UNMIL) را تسهیل کنند.
۲۰۱۳: مالی
کودتای سال ۲۰۱۲ در «مالی»، منجر به فروپاشی نظم اجتماعی شد و گروه‌های مسلح، بلافاصله از کودتای بعدی برای تسخیر شمال کشور سوءاستفاده کردند. اینجا بود که ECOWAS مأموریت «حمایت جهانیِ تحت‌رهبری آفریقا در مالی» (AFISMA) را برای حمایت از دولت این‌کشور درمبارزه‌با شورشیان در سال ۲۰۱۳ مدیریت کرد. این‌اقدام، با قطعنامه «شورای امنیت سازمان ملل» مجاز و مأموریت اولیه آن، یک‌ساله بود. «نیجریه» بیشتر نیروها را به‌همراه داشت؛ اما بسیاری از جوامع غرب آفریقا؛ ازجمله «گابُن»، «ساحل‌عاج»، «نیجر» و «بورکینافاسو» نیز از آن حمایت کردند. اقدام AFISMA سرانجام جایِ خود را به «مأموریت تثبیت یکپارچه چندبعدی سازمان ملل در مالی» (MINUSMA) داد.
۲۰۱۷: گامبیا
طیِ عملیات ECOWAS به‌رهبریِ «سنگال» با نام رمزِ «عملیات بازگرداندن دموکراسی»؛ نیروهایی به «بانجول» (پایتخت گامبیا) فرستاده شدند تا «یحیی جامع» را که از قبول شکستِ «آداما بارو» در انتخابات سال ۲۰۱۶ خودداری کرده بود، وادار به پذیرش وضعیت کنند. «بارو» به‌عنوان رئیس‌جمهوری، در سفارت کشور «گامبیا» در «داکار» (پایتخت سنگال) سوگند یاد کرد و مداخله نظامیِ ECOWAS را نپذیرفت. نیروها نیز انتقال قدرت را ظرف سه‌روز تضمین کردند. نام این‌اقدام بعداً به «مأموریت اِکُواس در گامبیا» (ECOMIG) تغییر یافت و تا دسامبر ۲۰۲۱ ادامه داشت.
مصطفی رفعت
