سایه‌آنلاین؛ در میان کِلایدِسکوپِ فرهنگ‌هایی که جهان ما را زینت می‌دهند، جمعیت مسلمانان به‌‌مثابه رشته‌ای پرجنب‌وجوش، در تاروپود پیچیده بشریت بافته شده. از سواحل آرام «اندونزی» گرفته تا خیابان‌های شلوغ «قاهره»، پیروان اسلام در هرگوشه از جهان زندگی می‌کنند و هر ملتی، قلم‌موی منحصربه‌فردِ خود را به بوم جذابِ تنوع اضافه می‌کند. این مقاله که به‌تاریخِ ۱۱ می ۲۰۲۳ در سایت Go Visa Free به‌انتشار رسیده؛ از شما دعوت می‌کند تا درک خود را از جمعیت مسلمانان به‌تفکیک کشورها روشن کنید. با ما وارد این سفر شوید که از مرزها فراتر می‌رود.
جمعیت مسلمانان در سراسر جهان
اسلام، دینی که برپایه تعالیم «حضرت محمد(ص)» بنا شده؛ پیروان جهانی بیش از دومیلیارد‌نفر دارد و به‌عنوان دومین دین بزرگ در جهان، به‌نظر می‌رسد ازنظر جمعیت، تنها توسط مسیحیت تحت‌الشعاع قرار گرفته است؛ بااین‌حال، پیش‌بینی‌ها حاکی از تغییری قریب‌الوقوع است: محققان حدس می‌زنند تا سال ۲۰۵۰، تعداد مسلمانان به‌طور بالقوه از مسیحیان پیشی می‌گیرد و تحولی عمیق در چشم‌انداز مذهبیِ جهان ایجاد کند. جامعه مسلمانان را می‌توان در تمام قاره‌ها یافت؛ اما با تراکمی متفاوت. مناطق شمالی و مرکزی آفریقا، خاورمیانه و آسیای جنوب‌شرقی عمدتاً به‌عنوان مهد تمدن مسلمانان عمل می‌کنند. کشورهایی که دراین‌مناطق قرار دارند، پایگاه‌هایی مستحکم هستند؛ جایی‌که جمعیت مسلمانان، اغلب از ۹۰درصدِ جمعیت آن فراتر می‌رود. «مصر»، «افغانستان»، «سوریه»، «پاکستان»، «ترکیه» و «ایران» نمونه‌هایِ قابل‌تأمل بوده و جایگاه خود را به‌عنوان «کشورهایی با اکثریتِ مسلمان» تثبیت کرده‌اند.
پاسخ به پرسش‌های رایج
- چراییِ اهمیت هویت دینی
کاوش این‌مجموعه نشان داد که اکثریت مسلمانان در مناطقی مانند شمال آفریقا، خاورمیانه و آسیای جنوب‌شرقی ساکن هستند؛ که به‌عنوان سنگرهای دین عمل می‌کنند و کشورهایی مانند «مصر»، «اندونزی»، «بنگلادش»، «پاکستان»، «ترکیه» و «ایران» دارای جمعیتی قابل‌توجه از مسلمانان‌اند. شناخت جمعیت مسلمانان به‌تفکیک کشورها امکان می‌دهد از عوامل فرهنگی، تاریخی و ژئوپلیتیکی این جغرافیا بیشتر بدانیم. اهمیت هویت دینی، بر زمینه‌های ملی خاص؛ و بر تنوع باورها و اعمالی که در جوامع وجود دارد، تأکید دارد. شناختِ پراکندگیِ جمعیت مسلمانان، بینش‌هایی را درمورد توزیع، پویایی‌های فرهنگی و تأثیر ایمان اسلامی در مناطق مختلف ارائه می‌دهد و به روشن‌کردن شیوه‌ها، باورها و سنت‌های متنوع در جوامع عمدتاً مسلمان کمک و امکان درک دقیق مشارکت‌ها و چالش‌های جامعه جهانی مسلمانان را فراهم می‌کند.
- چگونگیِ طبقه‌بندیِ جوامعِ اکثراً مسلمان
جوامعی را که مسلمانان آن‌ها بیش از ۵۰درصد از کل جمعیت را تشکیل می‌دهند، کشورهای اکثریت مسلمان محسوب می‌شوند. این طبقه‌بندی، نفوذ قابل‌توجه دین اسلام را دراین‌کشورها به‌رسمیت می‌شناسد؛ جایی‌که اکثریت شهروندان، خود را مسلمان می‌دانند.
- تفاوت‌های عمده
کشورها و جوامع اکثراً مسلمان ازنظر اعتقادات مذهبی همگن نیستند. در دین اسلام، تفاسیر، تنوع فرهنگی و فرقه‌های گوناگون هست؛ مثلاً بین مسلمانان شیعه و مسلمانان سنی، تفاوت‌هایی وجود دارد و هر‌یک دارای اعمال و سنت‌های خاص خود هستند.
- مناطقی با اکثریت مسلمان
شمال و مرکز آفریقا، خاورمیانه و آسیای جنوب‌شرقی را به‌عنوان مناطقی با حداکثر جمعیت مسلمان می‌شناسیم. این‌مناطق، محل زندگی بسیاری از کشورهای عمدتاً مسلمان هستند که در آن‌ها دین اسلام نقش مهمی در زندگی مردم و بافت فرهنگیِ کلیِ منطقه دارد.
- نقش جمعیت مسلمانان در جهان
با دارابودنِ بیش از دومیلیارد پیرو در کره خاکی، جمعیت مسلمانان بخش قابل‌توجهی از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند. حضور و مشارکت دین اسلام در سراسر قاره‌ها گسترش می‌یابد و این‌مسئله، جوامع مختلف را غنی می‌کند و چشم‌انداز فرهنگی و اجتماعی جوامعِ متعددی را شکل می‌دهد.
- کشورهای دارای جمعیت غالب مسلمان
«مصر»، «افغانستان»، «سوریه»، «پاکستان»، «ترکیه» و «ایران» جمعیتی عمدتاً مسلمان دارند. این ملل به‌عنوان مراکز مهم ایمان و فرهنگ اسلامی عمل می‌کنند.
- عوامل اثرگذار در تنوع جمعیتی
تنوع جمعیت مسلمان برپایه کشور، تحت‌تأثیر عوامل مختلف؛ ازجمله بافت تاریخی، سننِ فرهنگی و پویاییِ ژئوپلیتیکی قرار دارد که این‌عوامل، به مجموعه‌ای غنی از باورها، اعمال و تفاسیر در جوامع مختلف مسلمان در سراسر جهان کمک می‌کند.
- شکل‌دهندگانِ میزانِ جمعیت
عوامل متعددی باعث می‌شود کشوری بیشترین جمعیت مسلمان را داشته باشد. این‌عوامل می‌تواند شامل میراث تاریخی، تعداد جمعیت، میراث‌فرهنگی و گسترش و پذیرش اسلام درطول‌زمان باشد. علاوه‌براین‌ها؛ عوامل ژئوپلیتیکی و جمعیت‌شناسی منطقه‌ای، در شکل‌گیری اندازه جمعیت مسلمان یک کشور نقش دارند.
- همزیستی با سایر ادیان
اگرچه کشورهای اسلامی، اسلام را به‌عنوان دین غالب دارند؛ اما توجه به‌این‌نکته مهم است که همه ساکنان این‌کشورها، مسلمان نیستند. در بسیاری‌ازموارد، ممکن است اقلیت‌های مذهبی یا افرادی وجود داشته باشند که به ادیان مختلف در‌این‌ملت‌ها پایبند باشند و به تنوع مذهبی کمک کنند.
- تأثیر جمعیت بر بافت فرهنگی
جمعیت مسلمان به‌‌شکلی قابل‌توجه بر بافت فرهنگی کشورهای اسلامی تأثیر می‌گذارد. جنبه‌های مختلف جامعه؛ ازجمله زبان، هنر، معماری، آشپزی، آداب‌ورسوم و سنت‌ها را شکل می‌دهد. ارزش‌ها و آموزه‌های اسلامی مانند سایر ادیان، اغلب به‌عنوان پایه‌ای برای هنجارهای اجتماعی، ساختارهای خانواده و عملکردهای اجتماعی دراین‌کشورها عمل می‌کنند.
۱۰ کشور با بیشترین جمعیت مسلمان
«اندونزی» با ۸۷٫۲درصد جمعیت مسلمان، در صدر فهرست بوده و به‌ترتیب، «پاکستان» (۹۶٫۵درصد)، «هند» (۱۴٫۲درصد)، «بنگلادش» (۹۰٫۴درصد)، «نیجریه» (۴۹٫۶درصد)، «مصر» (۹۳٫۲۵درصد)، «ایران» (۹۹٫۴درصد)، «ترکیه» (۹۹٫۲درصد)، «الجزیره» (۹۹درصد) و «سودان» (۹۷درصد) در رتبه‌های بعدی قرار دارند. البته مبنا بر تعداد مسلمانان هر کشور است؛ نه درصدِ جمعیتی. جمعیت مسلمانِ «اندونزی» (رتبه اول فهرست) به‌لحاظِ تعداد، بیش از ۲۲۹میلیون‌نفر در سال ۲۰۲۳ است؛ و «سودان» نزدیک به ۴۰میلیون‌نفر در سال ۲۰۲۳ مسلمان داشته است.
۱۰ کشور با کمترین جمعیت مسلمان
کمترین تعداد مسلمان در سال ۲۰۲۳ نیز در «واتیکان» بوده است: ۵۱۸نفر. سایر کشورهای فهرست را «توکلائو» (۱۸۹۳نفر)، «نیووی» (۱۹۳۵نفر)، «جزایر فالکلند» (۳۷۹۱)، «والیس و فوتونا» (۱۱۵۰۲)، «نائورو» (۱۲۷۸۰نفر)، «جزایر کوک» (۱۷۰۴۴نفر)، «پالائو» (۱۸۰۵۸نفر)، «سن مارینو» (۳۳۶۴۲نفر) و «جزایر مارشال» (۴۱۹۹۶نفر) به‌ترتیب شکل داده‌اند.
مصطفی رفعت
