سایه‌آنلاین؛ از زمان ظهور برق هسته‌ای در دهه ۱۹۵۰، «رآکتورهای هسته‌ای» نقش اساسی در تأمین نیازهای روزافزون انرژی ما ایفا کرده‌اند. این تجهیزات، برای چندین‌دهه کار طراحی شده‌اند و معمولاً بین ۲۰ تا ۴۰سال مجوز دارند و با تمدید مجوز می‌توانند بیشتر نیز عمر کنند. بااین‌حساب، عمر ناوگان رآکتورهای هسته‌ای کنونیِ جهان چقدر است؟ گزارش PRIS از توزیع سِنیِ ۴۲۲ رآکتور فعال در سراسر جهان تا مارس ۲۰۲۳، دراین‌زمینه آورده است: انرژی هسته‌ای در دهه‌های ۱۹۷۰، ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰، شاهد رونق ساخت‌وساز بود؛ زیرا جوامع، سبد انرژی خود را گسترش دادند و درپیِ سرمایه‌گذاری بر پیشرفت‌های فناوری هسته‌ای بودند. درنتیجه، اکثر رآکتورهای هسته‌ای جهان دراین‌دوره آغاز‌به‌کار کردند. از مجموعِ ۴۲۲ رآکتور، ۲۶۲ رآکتور برای ۳۱ تا ۵۰سال فعال بوده‌اند؛ به‌عبارتی، حدود ۶۲درصد از تمام رآکتورهای هسته‌ایِ فعلی، بین سال‌های ۱۹۷۳ تا ۱۹۹۲ به شبکه متصل بودند. رشد انرژی هسته‌ای با کاهش حمایت عمومی و افزایش نگرانی درمورد ایمنی هسته‌ای، در آغاز قرن بیست‌ویکم کُند شد؛ درنتیجه، تنها تعداد کمی از رآکتورها در گروه سنی ۱۱ تا ۲۰سال قرار می‌گیرند. طیِ دهه گذشته، برخی از کشورها در علاقه خود به «انرژی هسته‌ای» تجدید‌نظر کرده‌اند؛ درحالی‌که برخی‌دیگر مانند «چین»، به گسترش ناوگان رآکتورهایِ خود ادامه داده‌اند. اکنون حدود ۶۷ رآکتور، بین صفر تا ۱۰سال عمر دارند که ۱۸درصد از ظرفیت الکتریکیِ هسته‌ایِ جهان را تشکیل می‌دهند. قدیمی‌ترین رآکتورهای فعال (که پنج‌مورد هستند) ۵۴ساله بوده و سال ۱۹۶۹ وارد خدمات تجاری شدند. دومورد از آن‌ها در «آمریکا»، دومورد در «هند»؛ و یک‌مورد در «سوئیس» قرار دارند. یک پرسش اساسی این‌است‌که «رآکتورهای هسته‌ای چقدر می‌توانند دوام بیاورند؟» باید گفت: اگرچه «طول عمرِ خاص» می‌تواند متفاوت باشد؛ اما رآکتورها معمولاً برای ۲۰ تا ۴۰سال طراحی می‌شوند. بااین‌حال، می‌توانند فراتر از دوره‌های مجوز اولیه‌شان، با تمدید طول عمر، فعالیت کنند. افزایش عمر رآکتور، مستلزم ارزیابی‌های دقیق، سنجش ایمنی و نوسازی‌ست. برخی از کشورها مجوز را برای رآکتورهای قدیمی تمدید کرده‌اند. گفتنی‌ست؛ ۸۸ رآکتور از ۹۲ رآکتور در «ایالات‌متحده» مجوز فعالیت تا ۶۰سال را دریافت کرده و برخی نیز درخواست تمدید ۲۰ساله اضافی برای کار تا ۸۰سال داده‌اند. باتوجه‌به نگرانی‌های ایمنی؛ رآکتورهایی با افزایش طول عمر می‌توانند مزایای مختلف را ارائه دهند. بدون سرمایه‌گذاریِ بالا که برای ساخت رآکتورهای جدید لازم است، می‌توانند «برق بدون کربن» را با هزینه کم و رقابتی تولید کنند که به‌ویژه ازآنجایی‌که بخش برق جهانی به‌دنبال کربن‌زدایی‌ست، اهمیت دارد.
مصطفی رفعت
